مقاله ” تاثیر حیاط در شکل گیری پیکربندی خانه های سنتی ایران در کاشان “
نویسندگان
مینا حاجیان ؛ سعید علی‌تاجر ؛ محمد جواد مهدوی نژاد
منتشر شده در فصلنامه آرمانشهر (نشریه علمی معماری، طراحی و برنامه ریزی شهری) (دوره ۱۳، شماره ۳۰، بهار ۱۳۹۹ شمسی)
چکیده
بخش لاینفک خانه های سنتی ایرانی، حیاط است. در غالب خانه های سنتی می توان دست کم یک حیاط را شناسایی نمود که با سلسله مراتبی از ورودی خانه قرار گرفته است و سایر فضاهای خانه را سازماندهی می نماید. خانه هایی با این نظام فضایی را خانه های حیاط مرکزی می نامند. هر چند سالهاست که طراحی و ساخت چنین خانه هایی منسوخ شده اما از آنجا که این خانه ها در طول زمانی بسیار طولانی پاسخ مناسبی به نیازهای زندگی ایرانیان بوده اند، تلاش های زیادی جهت بهره گیری از منطق اجتماعی فضاهای این خانه ها از سوی پژوهشگران عرصه معماری صورت پذیرفته است، اما همواره به تقلید شکلی منجر شده و در نهایت طراحی صورت گرفته با نیازهای زندگی امروز هماهنگ نبوده است. به نظر می رسد که شناختن نحوفضاهای خانه های ایرانی و کاربست این منطق در طراحی های امروزین به شکل گیری جنوتایپی۱ می انجامد که حاوی ژن های نسل های گذشته و در عین حال مطابق با ظواهر و نیازهای زندگی امروزه می باشد.
این مقاله با بهره گیری از تئوری گراف و نحو فضا و روش گراف پلان توجیهی، به دنبال بررسی تاثیر فضایی حیاط در شکل گیری پیکربندی خانه های سنتی ایرانی است. در واقع سوال پژوهش این است که آیا اختلاف معناداری بین تاثیر فضایی حیاط و سایر فضاها وجود دارد؟ این معناداری چگونه است؟ در این پژوهش چهار خانه که متعلق به دوره های تاریخی متفاوتی هستند، در یک شهر مشخص به تصادف انتخاب شده اند به نحوی که هر چهار خانه، یک و فقط یک حیاط داشته باشند. نقشه محدب و گراف پلان توجیهی و در نهایت تحلیل ریاضی این نمونه ها نشان دهنده میزان تاثیرگذاری هر یک از فضاهای یک خانه در سازمان فضایی آن می باشد و داده‌های مربوط به حیاط در قیاس با سایر فضاها تاثیر ویژه این فضا را در شکل گیری پیکربندی خانه های سنتی ایرانی نشان می دهد.
واژگان کلیدی:
نحو فضا ؛ گراف پلان توجیهی ؛ پیکربندی ؛ حیاط ؛ تحلیل پلان ؛ مسکن سنتی ایران
