مقاله “ تبیین رابطه پیکره بندی فضایی و تعاملات اجتماعی با استفاده از برهم کنش نحو فضا و روان شناسی بوم شناختی “

نویسندگان

حامد همدانی گلشن ؛ قاسم مطلبی ؛ مصطفی بهزادفر

منتشر شده در فصلنامه علمی معماری و شهرسازی صفه (دوره (سال) ۳۰، شماره ۱، شماره ۸۸، بهار ۱۳۹۹ شمسی)

چکیده

در این پژوهش ویژگی­ های فرهنگی ­ای شناسایی می­ شود که در هر جامعه ­ای باید پیش ­شرط مطالعات نحو فضا قرار گیرد. هدف از آن سنجش و ارزیابی نتایج نظریه نحو فضا با استفاده از یک مدل تجربی است. برای این منظور، سه کوی مسکونی، که هر سه در دوره پهلوی دوم شکل گرفته ­اند، به صورت هدفمند از میان کوی­ های متعدد برگزیده شده است. مدل نظری نحو فضا را بر روی آن­ها اعمال می­ گردد و سپس، با استفاده از مدل تجربی که در مطالعات میدانی پژوهشگر شکل گرفته است، به سنجش و ارزیابی مدل نظری نحو فضا پرداخته می­ شود. فرضیه اصلی پژوهش این است که واقعیت بیرونی رخدادها با مدل نظری نحو فضا تطابق ندارد و برای تطابق آن با نتایج تجربی می ­توان از نظریه قرارگاه­ های رفتاری راجر بارکر بهره گرفت. برای شکل­ دهی به مدل نظری نحو فضا، توسط نرم­ افزار دپت مپ، با استفاده از نقشه­ های خطی، مدل ارتباط میان فضاها و اتصالات فضاها به یکدیگر به صورت یک طیف رنگی ترسیم می­ شود. از سوی دیگر، به منظور شکل ­دهی به مدل تجربی از روش مشاهده مستقیم استفاده می­ شود. در این خصوص، نمونه­ های موردی پژوهش کوی ­های نارمک، یوسف آباد، و شهرک غرب هستند، نگارنده اول در دوره­ های چهار ماهه در میان مردم آن مناطق اقامت داشته و نتیجه مشاهدات مستقیم و تجربیات خود را ثبت کرده که در این پژوهش از آن­ ها استفاده شده است. بر اساس نظریات راجر بارکر، از میان مشاهدات روزمره، قرارگاه ­های رفتاری به تمایز مشخص می­ شوند. در نهایت از تطابق مدل نظری نحو فضا و مدل روان­شناسی بوم ­شناختی، خلا­های نظریه نحو فضا نمایان می­ شود.

نتیجه اینکه، فرهنگ جامعه ساکن در نوع استفاده از نحو فضا نمی ­تواند نادیده گرفته شود. ویژگی­ های فرهنگی الگوهای رفتاری حرکت را تغییر می­ دهد و تغییر الگوهای رفتاری­ حرکتی به معنی تغییر مبانی اولیه ­ای است که نحو فضا بر آن بنا شده است. بنا بر این واقعیت­ های بیرونی تعاملات اجتماعی قابل­ مشاهده در کوی­ های مسکونی برآیندی از نظریه نحو فضا و نظریه قرارگاه­  های رفتاری هستند و هر یک بدون دیگری ناقص است و تنها گویای بخشی از واقعیت بیرونی است.

واژگان کلیدی:

جانمایی ؛ طرح ‌بندی ؛ محیط ‌های مسکونی ؛ نحو فضا ؛ قرارگاه‌ های رفتاری ؛ چیدمان فضا ؛ سینومورفی ؛ همساختی