محسن فروغی دومین فرزند محمدعلی فروغی (ذکاالملک) است که در ۲۳ اردیبهشت سال ۱۲۸۶ در تهران به دنیا آمد. او بعد از گذراندن تحصیلات ابتدائی، به مدت هفت سال در دارالمعلمین مرکزی که حسن فروغی (عموی او) تاسیس کرده بود، درس خواند و سپس برای تحصیلات تکمیلی به اروپا مهاجرت کرد. محسن فروغی در سال ۱۳۱۶ از دانشسرای عالی هنرهای زیبای پاریس با مدرک درجه یک فارغ‌التحصیل شد و بلافاصله به ایران بازگشت و به استخدام دولت درآمد. او ابتدا در دانشسرای عالی و بعد در دانشکده فنی به تدریس تاریخ هنر و تاریخ معماری مشغول شد. فروغی در سال ۱۳۱۹ با همکاری آندره گدار دانشکده معماری و هنر های زیبای دانشگاه تهران را طراحی و بنا نمود. او به عنوان معاون و رئیس دانشکده معماری و پس از ۹ سال از سوی شورای استادان به جای آندره گدار به ریاست دانشکده برگزیده شد و نزدیک ۱۵ سال در آن دانشگاه خدمت کرد. محسن فروغی آرامگاه رضا شاه در ری، آرامگاه سعدی در شیراز و آرامگاه باباطاهر در همدان را طراحی کرده است.
آرامگاه رضا شاه با مساحت ۹۰۰۰ مترمربع در سال ۱۳۲۹ در سمت غرب حرم شاه عبدالعظیم در شهر ری (جنوب تهران) طراحی شد. این ساختمان دو طبقه بود که سالن وروردی و محل بازدید در طبقه‌ی بالا قرار داشت و در طبقه‌ی پایین مزار رضا شاه واقع شده بود که سنگ قبر سیاه رنگی داشت و بر بالای آن تاج پادشاهی طلایی نصب شده بود. پیکر رضا شاه پهلوی را پس از مرگ در ژوهانسبورگ به مصر بردند؛ هواپیمای حامل پیکر رضا شاه قبل از آمدن به ایران، به منظور طواف دور کعبه از قاهره به طرف مکه پرواز کرد و سرانجام در هفدهم اردیبهشت ماه ۱۳۲۹ با تشریفات رسمی به شاه عبدالعظیم آورده شد و در کنار آرامگاه حضرت عبدالعظیم دفن شد. در اردیبهشت ۱۳۵۹ با وجود مخالفت بنی صدر، آرامگاه رضا شاه به دستور صادق خلخالی (حاکم شرع وقت) و با تائید رهبر کبیر انقلاب، آیت الله خمینی توسط نیروهای سپاه و با کمک مردم طی بیست روز تخریب شد. آن ها به علت استحکام بالای ساختمان مجبور شدند از مواد منفجره و گریدر و بلدوزر و جرثقیل و وسایل قوی مکانیکی استفاده کنند. زمین آرامگاه در حال حاضر به عنوان مدرسه مذهبی اسلامی مورد استفاده قرار گرفته است.
آرامگاه سعدی در انتهای خیابان بوستان و کنار باغ دلگشا در دامنه کوه در شمال شرق شیراز قرار دارد. محسن فروغی این آرامگاه را با همکاری علی اکبر صادق با اقتباس از کاخ چهل ستون و تلفیقی از معماری قدیم و جدید ایرانی در باغی به مساحت ۷۷۰۰ مترمربع در سال ۱۳۳۰ طراحی کرده است. بنای آرامگاه از بیرون به شکل مکعب و در داخل هشت ضلعی است. ساختمان اصلی آرامگاه با زیربنای حدود۲۵۷ مترمربع شامل دو ایوان عمود بر هم است که قبر استاد سخن در زاویه‌ی این دو ایوان قرار گرفته‌است. سنگی که در حال حاضر بر سر مزار سعدی قرار دارد، سنگ سماق سرخ کم رنگ با ابیاتی از بوستان به خط نستعلیق توسط علی‌اکبر خان قوام الملک شیرازى بر روی مزار نصب شده است. یازدهم اردیبهشت‌ماه ۱۳۳۱ با حضور دکتر محمود حسابی (وزیر فرهنگ وقت) و علی‌اصغر خان حکمت و تعداد زیادی از شاعران، نویسندگان و صاحب منصبان افتتاح شد.
آرامگاه باباطاهر بر فراز تپه‌ای در میدان باباطاهر همدان با اهداف تندیس گرایی معماری مدرن طراحی شده است. ساخت این آرامگاه در زمینی به مساحت حدود ۹۰۰۰ مترمربع در سال ۱۳۴۹ به اتمام رسید. ارتفاع برج آرامگاه که بر قاعده هشت ضلعی قرار گرفته از سطح فوقانی تپه سایت حدود ۲۰ متر و از کف خیابان حدود ۲۵ متر است. در ستون های هشت گانه برج آرامگاه از سنگ گرانیت حجاری شده و در نمای قسمت های خارجی ساختمان از سنگ سفید استفاده شده است. حجم ارائه شده فروغی برای آرامگاه، بیشتر شباهت به حجم های افلاطونی معماری مدرن دارد، با این تفاوت که حجم مذکور در این جا بدون هیچ گونه لطافتی و بی روح طراحی شده است.
آرمین رحیمی وند ، کارشناسی ارشد معماری منظر
(Armin Rahimi vand , Master of landscape architecture)
گزارش اختصاصی هنر و معماری آبگینه
منبع: